นั่งอ่านโพสต์ใน Facebook ของคุณฐากูร บุนปาน ซีอีโอของเครือมติชน มาหลายสัปดาห์ เห็นแพทเทิร์นว่าหน่วยงานรัฐในไทยหลายหน่วย เริ่มไม่ฟังก์ชันอย่างที่ควรจะเป็น
เริ่มจากกระทรวงการคลัง
หน่วยงานสายการเงิน โดยเฉพาะแบงค์ชาติ
กระทรวงแรงงาน กับสำนักงานประกันสังคม
ล่าสุดคือ กระทรวงเกษตร กับการแก้ปัญหาปากท้องให้กลุ่มเกษตรกร ที่ยังไม่มีอะไรออกมาเลย
ผมคิดว่าภาพรวมของ “กลไกรัฐ” หรือหน่วยราชการเหล่านี้ มีปัญหาอย่างเห็นได้ชัดว่า มันมีความติดขัดไปซะทุกส่วน ผมเชื่อว่าคนทำงานเหล่านี้มีความตั้งใจดีที่จะช่วยเหลือประชาชน แต่ด้วยสไตล์การทำงาน mindset และปัจจัยอื่นๆ ทำให้กลไกมันไม่เวิร์คอย่างที่ควรจะเป็น
แน่นอนว่ามันไม่ใช่เรื่องใหม่ เรารู้แล้วว่ากลไกภาครัฐไทยมันมีปัญหามายาวนาน แต่พอมาเจอภัยคุกคามที่ร้ายแรงและเร่งด่วน มันยิ่งสะท้อนให้เห็นว่า ภาครัฐไทยรับมือกับปัญหาในสเกลนี้ไม่ได้เลย
ประเด็นนี้เคยเขียนถึงไปแล้วนิดหน่อยในตอน จากนิธิถึงโควิด: การปกครองท้องถิ่น และ ชาตินิยม ที่นิธิมองขาดว่าเครื่องไม้เครื่องมือในการแก้ปัญหาไม่พร้อม
นิธิเน้นไปที่การปกครองส่วนท้องถิ่นที่ไม่มีประสิทธิภาพ แต่ผมคิดว่าส่วนกลางเองก็แสดงให้เห็นถึงความไม่มีประสิทธิภาพเช่นกัน เรียกได้ว่าหยิบจับรัฐไทยตรงไหนออกมามันก็ด้อยประสิทธิภาพไปหมด เฮ้อ
ในทางรัฐศาสตร์มีคำว่า Failed State หรือ “รัฐล้มเหลว” อยู่ หมายถึงประเทศที่กลไกรัฐไม่ทำงาน ปกครองคนในประเทศไม่ได้ (หรือคนในประเทศไม่เชื่อฟังแล้ว)
กรณีของประเทศไทยคงยังไม่ไปไกลถึงขั้นนั้น กลไกรัฐของเรายังเวิร์คอยู่อีกหลายส่วน (อย่างงานสายสาธารณสุขที่ทำผลงานได้ดี หรือ หน่วยงานด้านต่างประเทศก็ยังทำงานช่วยเหลือคนไทยในต่างประเทศได้ แม้นโยบายข้างบนกลับไปกลับมา) จึงขอใช้คำว่า Non-Functional State แทนละกัน
ส่วนจะแก้ไขปัญหายังไง อันนี้ไม่ทราบจริงๆ รู้แต่ว่าในระยะยาวเราต้องมีกระบวนการ “สร้างชาติ” (nation-building) กันขึ้นมาใหม่เลยล่ะ
ภาพจากเกม Tropico 6