จากนิธิถึงโควิด: การปกครองท้องถิ่น และ ชาตินิยม

นิธิ เอียวศรีวงศ์ ให้สัมภาษณ์กับ 101 ในประเด็นประเทศไทยกับโควิด มีประเด็นที่น่าสนใจ 2 ประเด็น

1. ไม่ใช่แค่ระดับรัฐบาล แต่กลไกราชการของไทยเองก็ไม่พร้อม
2. ประเทศไทยหรือสังคมไทยเวลานี้ขาดอะไรบางอย่างที่จะทำให้เรารู้สึกร่วมกัน

ประเด็นแรก เรื่องกลไกการปกครองท้องถิ่น

แม้แต่คุณทักษิณ ชินวัตร หรือคุณธนาธร จึงรุ่งเรืองกิจ เป็นนายกฯ ถ้าได้พบเจอปัญหาแบบนี้ แม้อาจจะไม่แย่เท่ารัฐบาลปัจจุบัน แต่ก็จะมีปัญหาเหมือนกันคือเครื่องไม้เครื่องมือในการบริหารแก้ปัญหามันไม่พร้อม

ปัญหาเหล่านี้เกิดมาจากเราไม่มีระบบบริหารส่วนท้องถิ่นที่มีประสิทธิภาพ หรือถึงจะมีก็ไม่สามารถทำงานเหล่านั้นได้ เพราะว่ามันไม่เคยถูกใช้ให้ทำงานอะไรที่คิดเอง ตัดสินใจเอง โดยไม่ต้องมีกฎเกณฑ์จากส่วนกลางมาคอยกำกับมากมายจนเกินไป

เพราะฉะนั้น เมื่อคสช. ยึดอำนาจ และรังเกียจการบริหารส่วนท้องถิ่นที่ประชาชนพยายามตั้งตัวกันเองมาก่อนหน้า และกดเขาไว้ 5-6 ปี บัดนี้เขาก็ง่อยเปลี้ยเพลียแรงลงไป ทุกวันนี้ผมคิดว่าไม่ใช่ง่อยเปลี้ยแต่เฉพาะตัวรัฐบาล แต่ทั้งสังคมมันง่อยเปลี้ยไปหมด ทั้งที่ก่อนหน้ารัฐประหาร เราต้องยอมรับว่าองค์การบริหารส่วนท้องถิ่นมีอิสรภาพกว่า มีความคิดริเริ่มของตัวเองหลายแห่งทีเดียว

ข้อเสนอของนิธิคือ ไทยต้องสร้างการปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีประสิทธิภาพ คิดเองได้ ซึ่งต้องใช้เวลา

ประเด็นที่สอง เรื่องความเป็นชาติ

ประเทศไทยหรือสังคมไทยเวลานี้ขาดอะไรบางอย่างที่จะทำให้เรารู้สึกร่วมกัน

สมัยหนึ่งเราถูกสอนมาให้รู้สึกถึงชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ใช่ไหม คำถามคือในปัจจุบันนี้ยังสามารถทำให้คนมาร่วมมือกันในการทำโน่นทำนี่ได้ไหม สามารถสร้างอะไรบางอย่างมาเป็นเครื่องชักจูงให้ประชาชนปฏิบัติในสิ่งที่ถูกต้องได้ไหม สิ่งที่เราทำในเวลานี้คือเที่ยวไปบอกคนอื่นว่า “เดี๋ยวมึงตายนะ ถ้าไม่อยู่บ้าน” แค่นั้นใช่ไหม

ผมเห็นใจพระท่านนะ เพราะเวลานี้ท่านก็ไม่รู้ว่าต้องทำอะไรให้แก่สังคมได้ คุณค่าของตัวเองที่จะประจักษ์ว่ามีคุณค่ากับคนอื่นมันไม่มี ท่านไม่สามารถบอกคนอื่นได้ว่าเวลานี้องค์กรสงฆ์มีประโยชน์กับสังคมอย่างไร นอกจากสวดศพ

เวลานี้เราไม่เหลืออะไรในการทำให้เรารู้สึกแคร์กับคนอื่น เรารู้สึกว่าเราเอาตัวเอง ลูกเมีย พ่อแม่ของเราให้อยู่รอดไปก็พอ ไม่จำเป็นต้องแคร์คนอื่น

แต่สังคมปัจจุบัน คุณไม่แคร์คนอื่นไม่ได้ ยิ่งเจอโรคระบาดยิ่งต้องแคร์ คุณอยู่คนเดียวไม่รอดหรอก ยังไม่ต้องพูดถึงเศรษฐกิจการเมืองอย่างอื่นที่ต้องพึ่งพาอาศัยกัน สิ่งที่เราเคยใช้เป็นอุดมการณ์ในการทำให้คนพึ่งพาอาศัยกัน มันไม่เวิร์กแล้วในเวลานี้

อย่างที่รัฐบาลออกคำขวัญว่า “อยู่บ้าน หยุดเชื้อ เพื่อชาติ” ผมถามจริงๆ คำว่า “เพื่อชาติ” จะทำให้คนรู้สึกหยุดอยู่กับบ้านจริงเหรอ ชาติมีอิทธิพลกำกับความคิดให้เราทำตามได้ขนาดนั้นจริงเหรอ เพราะ “ชาติ” ในความเข้าใจของคนไทยมันไม่มีประชาชนอยู่ในนั้น ชาติจึงไม่มีพลังจะทำให้คนรู้สึกว่ามีคนที่ต้องอาศัยการพึ่งพากันและกันอยู่รอบตัวเรา

ประเด็นนี้น่าสนใจมาก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงเวลาที่ “ชาตินิยม” กำลังจะกลับมา คำถามสำคัญจึงเป็นว่า ชาตินิยมไทยในอนาคตเบื้องหน้า มันจะหน้าตาเป็นอย่างไร

หมายเหตุ: รูป อ.นิธิ ถ่ายไว้เมื่อปี 2012