ภาพประกอบ Le Grand Condé / Wikipedia
กำลังสนใจเรื่อง “ธงชาติ” แต่ความรู้ยังน้อยเลยต้องมาไล่อ่านประวัติศาสตร์ของธงชาติประเทศต่างๆ กันใหม่
หากเราไม่นับ ธง Union Jack ของสหราชอาณาจักร ที่มีประวัติความเป็นมาจากเรื่องการรวมชาติ (อังกฤษ สกอตแลนด์ ไอร์แลนด์) และธง Stars and Stripes ของสหรัฐอเมริกา ที่มีประวัติศาสตร์จาก 13 อาณานิคมแล้ว
ธงชาติหนึ่งที่น่าสนใจคือ ธงชาติฝรั่งเศส ที่ใช้การวางแถบสี 3 สี (tricolor) ที่มีเอกลักษณ์โดดเด่น และเป็นต้นแบบให้กับธงประเทศอื่นๆ ลักษณะเดียวกันอีกหลายประเทศ
ต้องบอกว่า ธงชาติฝรั่งเศสไม่ใช่ธงแรกที่ใช้ระบบ tricolor แต่เป็นธงของเนเธอร์แลนด์ ที่ใช้สีเดียวกันแต่วางแนวขวางแทน และมีประวัติศาสตร์ที่ต่างกันคือ ธงเนเธอร์แลนด์เป็นธงประจำตัวของกษัตริย์มาก่อน
ส่วนธง tricolor ของฝรั่งเศสมีที่มาตรงข้ามกันอย่างสิ้นเชิง เพราะเป็นธงของกองทัพปฏิวัติที่โค่นล้มระบอบกษัตริย์ในการปฏิวัติ 1789
ในอดีตยุคที่ยังไม่มีแนวคิดเรื่อง “ชาติ” แบบสมัยใหม่ ธงของฝรั่งเศสยึดตามแนวทางของราชวงศ์บูร์บง (Bourbon) ในตอนนั้น โดยใช้ธงสีขาวล้วน แสดงถึงความบริสุทธิ์และศักดิ์สิทธิ์ของสถาบันกษัตริย์ โดยอาจมีสัญลักษณ์ (Coat of Arms) แปะมาเสริม
ธงของพระเจ้าหลุยส์ที่ 14
ในการปฏิวัติปี 1789 ยังไม่มีธงฝรั่งเศสแบบสามสี แต่มีสัญลักษณ์เป็นโบว์วงกลมติดหมวก (cockade) ที่แสดงตนว่าเป็นฝ่ายกองทัพปฏิวัติ สัญลักษณ์นี้เลือกสีโดยนายพล Marquis de Lafayette (คนเดียวกับที่ช่วยกองทัพปฏิวัติอเมริกา)
- สีน้ำเงินและแดง มาจากสีของนครปารีส (ซึ่งอิงตามนักบุญ 2 คน)
- สีขาว ถือเป็นสีโบราณของฝรั่งเศส
หลังกองทัพปฏิวัติชนะ ก่อตั้งเป็นสาธารณรัฐฝรั่งเศสยุคแรก รัฐสภาก็นำธงสามสีแนวตั้งมาใช้อย่างเป็นทางการในปี 1794 และถูกใช้เป็นธงประจำชาติตลอดมา
เว้นแต่ในช่วงการฟื้นฟูราชวงศ์บูร์บง ระหว่างปี 1815-1830 ที่ธงสีขาวถูกนำมาใช้เป็นเวลานาน 15 ปี ก่อนเปลี่ยนกลับไปเป็นอย่างเดิมในการปฏิวัติเดือนกรกฎาคม 1830
ภาพรวมของธงชาติฝรั่งเศสถือว่ามีดราม่าไม่มากนัก เปลี่ยนไม่บ่อย ส่วนหนึ่งเป็นเพราะเป็นชาติแรกๆ ที่ปฏิวัติเร็ว (1789 ก่อนใครๆ ตามหลังแค่อเมริกา) และระบอบสาธารณรัฐอยู่มานานจนฝังรากลึก คนคุ้นชิน ถึงแม้มีการฟื้นฟูราชวงศ์บูร์บงสั้นๆ แต่ก็สามารถเปลี่ยนกลับมาเป็นอย่างเดิมได้ไม่ยากนัก และหลังจากนั้นก็ไม่มีคนพยายามจะไปเปลี่ยนมันอีก
ส่วนความหมายของสีในธงนั้นไม่ได้มีการนิยามที่ชัดเจนนัก (เมื่อเทียบกับธงของประเทศอื่น) คือเอาสีดั้งเดิมของปารีสมาผสมๆ รวมกับสีขาวแล้วกลายเป็นธงกันง่ายๆ แบบนั้นเลย