วัคซีน COVID แต่ละยี่ห้อ ผลิตจากที่ไหนกันบ้าง

เดือนพฤษภาคม 2021 ประเด็นเรื่องวัคซีน covid ยี่ห้อไหนดี ยังเป็นที่ถกเถียงกันทั่วไปในสังคม

แต่ถ้าพักเรื่องสมรรถนะของวัคซีนแต่ละยี่ห้อไปก่อน เกิดความสงสัยขึ้นมาว่าวัคซีนแต่ละยี่ห้อผลิตที่ไหนบ้าง มีการขนส่งอย่างไร เลยลองไปค้นข้อมูลดู

บทความเก่าที่เคยเขียน

• mRNA Vaccine ทำงานอย่างไร
• เมื่ออเมริกาเลือกแทงม้าวัคซีนหลายตัว Operation Warp Speed

Pfizer

• สถานที่ผลิตหลัก: อเมริกา และเบลเยียม
• กำลังการผลิต: 2.5 พันล้านโดส/ปี (2021) และ 3 พันล้านโดส/ปี (2022) ตัวเลขนับรวมของ BioNTech ด้วย (source)

Pfizer เป็นบริษัทยายักษ์ใหญ่ที่มีโครงสร้างพื้นฐานด้านการผลิตและขนส่งพร้อมอยู่มากแล้ว ถ้าเราโฟกัสเฉพาะวัคซีน mRNA สำหรับ covid-19 ที่พัฒนาร่วมกับ BioNTech ก็มีข้อมูลบนเว็บไซต์บอกไว้ชัดเจน ว่าผลิตในอเมริกา สถานที่หลักคือเมือง Kalamazoo ในรัฐมิชิแกน แต่ก็มีไซต์ที่ผลิตส่วนประกอบอื่นๆ อีก 2 แห่งด้วย (ข้อมูล ณ เดือนพฤศจิกายน 2020)

บนเว็บไซต์ของ Pfizer ยังบอกว่าเครือข่ายในยุโรปจะส่งจากเมือง Puurs ในเบลเยียม นอกจากนี้ Pfizer ยังมีศูนย์กระจายวัคซีน (distribution center) อยู่ที่เมือง Pleasant Prairie ในรัฐวิสคอนซิน และ Karlsruhe ในเยอรมนี

ข้อมูล ณ ต้นเดือนพฤษภาคม 2021 Pfizer ผลิตวัคซีนและส่งมอบไปแล้ว 430 ล้านโดส (source)

คลิปพาทัวร์โรงงาน Pfizer ของ CNBC

อ้างอิง: Pfizer (PDF), Pfizer

BioNTech

• สถานที่ผลิต: เยอรมนี
• กำลังการผลิต: นับรวมไปกับของ Pfizer

BioNTech เป็นบริษัทเยอรมันที่เป็นพันธมิตรกับ Pfizer เดิมทีนั้น BioNTech โฟกัสไปที่ mRNA กับการรักษามะเร็ง แต่ก็รีบเปลี่ยนทิศทางมาทุ่มสร้างวัคซีน covid ทันทีที่เกิดระบาดขึ้นในจีน

ถึงแม้ไม่มีเครือข่ายโรงงานกว้างขวางเท่ากับ Pfizer แต่ BioNTech ก็มีโรงงานวัคซีนของตัวเองอยู่ที่เมือง Marburg ในเยอรมนี (อยู่เหนือ Frankfurt ขึ้นไปหน่อย) โดยเพิ่งซื้อต่อมาจากบริษัทยา Novartis

TIME มีบทความพาชมกระบวนการผลิตวัคซีนของ BioNTech ด้วย ใครสนใจดูรูปให้พอเห็นภาพว่า โรงงานผลิตวัคซีนหน้าตาเป็นอย่างไร ก็แนะนำให้อ่านกัน

ล่าสุด BioNTech เพิ่งประกาศตั้งโรงงานวัคซีนในสิงคโปร์ โดยจะเริ่มผลิตในปี 2023 และจับมือกับ Fosun ผลิตวัคซีน mRNA ในจีนด้วย

Moderna

• สถานที่ผลิต: สหรัฐอเมริกา สวิตเซอร์แลนด์ สเปน ฝรั่งเศส
• กำลังการผลิต: 800-1000 ล้านโดสในปี 2021, 3 พันล้านโดสในปี 2022 (source)

Moderna เป็นบริษัทด้าน mRNA สัญชาติอเมริกันอีกราย ที่มาเดี่ยวๆ ไม่ยุ่งอะไรกับใคร ต่างจาก Pfizer ที่มีเครือข่ายการผลิตอยู่ทั่วโลก แนวทางของ Moderna จึงต้องเป็นการจ้างผลิตผ่านโรงงานของบริษัทยาอื่นๆ (contract manufacturing) เป็นหลัก

ข้อมูลของโรงงานผลิตในเครือข่ายของ Moderna เท่าที่หาเจอจากข่าวต่างๆ

• โรงงานของ Moderna เอง ที่เมือง Norwood รัฐแมสซาชูเซตส์ สหรัฐอเมริกา – source
• โรงงานของ Catalent ในเมือง Bloomington รัฐอินเดียนา สหรัฐอเมริกา – source
• โรงงานของ Lonza มี 2 แห่งคือ Portsmouth รัฐนิวแฮมเชียร์ สหรัฐฮเมริกา และเมือง Visp สวิตเซอร์แลนด์ – source
• โรงงานของ Rovi ในเมือง Granada ประเทศสเปน – source / source
• โรงงานของ Recipharm ในประเทศฝรั่งเศส – source

2021 and 2022 vaccine manufacturing update: We increased our 2021 supply forecast to between 800 million & 1 billion doses; we are making investments to increase global supply for our COVID-19 Vaccine to up to 3 billion doses in 2022. https://t.co/I0gWvY7Ic1 pic.twitter.com/y8Mo6vjMcd

— Moderna (@moderna_tx) May 6, 2021

AstraZeneca

• สถานที่ผลิต: อังกฤษ สหรัฐอเมริกา เบลเยียม + อื่นๆ ทั่วโลก
• กำลังการผลิต: 3 พันล้านโดสในปี 2021 (source)

AstraZeneca ใช้วิธีจ้างผลิต (contract) หรือให้ไลเซนส์ (sub-license) กับโรงงานยาอื่นๆ ทั่วโลกผลิตให้ แยกตามภูมิภาคด้วย ซึ่งในเว็บไซต์ของบริษัทเองก็มีทำแผนที่ไว้สวยงาม (source) ส่วนโรงงานของ AstraZeneca เองมีที่อังกฤษ อเมริกา และยุโรป

• UK
  • มีไซต์ผลิตที่เมือง Oxford และ Keele (source)
• USA
  • มีไซต์ผลิตที่เมือง Baltimore และเคยมีปัญหาจนเป็นข่าว (source) และอีกแห่งที่ West Chester (source)
• Europe
  • มีไซต์ผลิตที่ Seneffe ในเบลเยียม และ Leiden ในเนเธอร์แลนด์ (source)
• เอเชียใต้+แอฟริกา = Verity Pharmaceuticals + Serum Institute of India (SII)
• Russia + เอเชียกลาง = R-Pharm
• South Korea = SK Bioscience
• Brazil = Fiocruz
• Latin America = Liomont/Mabxience
• Japan = Daiichi Sankyo (source)
• China = BioKangtai
• Australia = CSL
• Southeast Asia = Siam Bio Science (SBS)
• Canada = (เข้าใจว่าใช้วัคซีนจากอเมริกา)
• Israel
• New Zealand

Johnson & Johnson

• สถานที่ผลิต: สหรัฐอเมริกา + เนเธอร์แลนด์
• กำลังการผลิต: 1 พันล้านโดส/ปี (2021) และ 2-3 พันล้านโดส/ปี (2022) (source)

Johnson & Johnson เป็นวัคซีนอเมริกันเจ้าที่สาม ใช้วิธีจับมือกับหลายบริษัทให้ช่วยกระจายการผลิตให้ ที่เด่นๆ คือ Emergent (source) บริษัทยายักษ์ใหญ่ Sanofi (source) และรายล่าสุดคือ Merck (source)

ไซต์สำคัญของ Johnson อยู่ที่เมือง Leiden ในเนเธอร์แลนด์ (เป็นโรงงาน Johnson เองที่ตั้งในปี 2018 – source) ที่ผลิตสารตั้งต้น (substance) ให้

ส่วนไซต์สารตั้งต้นอีกแห่งคือบริษัท Emergent ที่เมือง Baltimore (น่าจะเป็นที่เดียวกับของ AstraZeneca) ก็เคยมีปัญหาเรื่องการควบคุมคุณภาพจนเป็นข่าว

พาร์ทเนอร์รายอื่นๆ เท่าที่มีข่าวคือ Catalent (อิตาลี/Bloomington สหรัฐ) และ Grand River Aseptic Manufacturing ในสหรัฐ ซึ่งพวกนี้เป็นเรื่องทำตัวยาและการบรรจุ (fill-finish) และมี Biological E ของอินเดียที่ทำได้ครบวงจร

แผนที่การผลิตของ Johnson แต่ไปเจอบนเว็บ FiercePharma

Sinovac

• สถานที่ผลิต: จีน + ชาติพันธมิตร
• กำลังการผลิต: 2 พันล้านโดส/ปี (ข้อมูล April 2021 – source)

แน่นอนว่าบริษัทจีน Sinovac ย่อมต้องผลิตวัคซีนในจีนเป็นหลัก ข้อมูลเท่าที่หาเจอ Sinovac มีฐานการผลิต (ทุกอย่าง) อยู่ 2 แห่งหลักๆ คือ ที่ปักกิ่งและต้าเหลียน (source) เลยขออนุมานว่า วัคซีน Covid ที่ชื่อ CoronaVac ก็น่าจะใช้ฐานการผลิต 2 แห่งนี้ด้วยเช่นกัน

ข้อมูลจากหนังสือพิมพ์จีน Global Times ซึ่งอยู่ในเครือ People’s Daily ของรัฐบาลจีน ยังบอกว่าบริษัทยาจีนให้ไลเซนส์ประเทศอื่นๆ ไปผลิตวัคซีนด้วย ซึ่งกรณีของ Sinovac มีประเทศที่ได้ไลเซนส์คือ

• มาเลเซีย
• ตุรกี
• บราซิล
• อียิปต์
• อินโดนีเซีย

แต่ก็ไม่มีข้อมูลชัดเจนนักว่า ผลิตที่ไหนอย่างไร มีกำลังผลิตเท่าไร

Sputnik V

• สถานที่ผลิต: รัสเซีย (มอสโก) + กำลังขยายไปประเทศอื่นๆ
• กำลังการผลิต: ประกาศไว้ 1.4 พันล้านโดส แต่ไม่แน่ชัดว่าจะทำได้จริงมั้ย (source)

วัคซีนรัสเซียย่อมต้องผลิตในรัสเซียเช่นกัน วัคซีน Sputnik V พัฒนาโดยสถาบันวิจัย Gamaleya Research Institute of Epidemiology and Microbiology ของรัฐบาลรัสเซีย และผลิตโดยบริษัท R-Pharm ในมอสโก

ปัญหาของ Sputnik V คือกำลังผลิตได้น้อยกว่าที่คาดมาก ตัวเลข ณ วันที่ 12 พฤษภาคม 2021 ระบุว่ารัสเซียผลิต Sputnik V ได้เพียง 33 ล้านโดสเท่านั้น (ตัวเลขจาก Reuters) ในขณะที่ตัวเลขเป้าหมายที่ประกาศไว้คือ 800 ล้านโดสในปี 2021

เหตุผลที่ Sputnik V ผลิตได้ช้าเป็นเพราะโรงงานของ R-Pharm ยังค่อนข้างใหม่ ทีมงานขาดประสบการณ์ ต้องเรียนรู้กระบวนการผลิตกันใหม่หมด แถมตัววัคซีนเองใช้ 2 ช็อต ยังมาจาก virus vector คนละชนิดกัน ทำให้การผลิตซับซ้อนขึ้นไปอีก (source)

รัสเซียเพิ่งเซ็นสัญญากับ Hetero Pharma, Gland Pharma, Stelis Biopharma ของอินเดีย ให้ผลิต Sputnik V ในอินเดีย คาดว่าจะผลิตได้ 100, 252, 200 ล้านโดสตามลำดับ ตัวเลขอื่นที่เปิดเผยคือเซ็นสัญญาไปแล้วกับ 15 บริษัทใน 10 ประเทศ เพื่อผลิตวัคซีน 1.4 พันล้านโดส (source)

Following 2 country authorizations today, Sputnik V is now approved in 64 countries with population of over 3.2 billion people ✌️ pic.twitter.com/UkF1f51Vbu

— Sputnik V (@sputnikvaccine) April 30, 2021

สำหรับข้อมูลของบริษัทอื่นๆ ลองดูที่ Fierce Pharma รวบรวมไว้ก็ครบถ้วนดี มีของบริษัท Novavax ด้วย แต่เมืองไทยยังห่างไกล ก็ยังไม่เขียนแล้วกัน