เนื่องในโอกาสครบรอบ 75 ปี ระเบิดปรมาณูที่ฮิโรชิมา (6 สิงหาคม 1945) มีเว็บไซต์หลายแห่งออกบทความย้อนระลึกถึงเรื่องนี้ ได้อ่านประวัติศาสตร์เป็นเกร็ดความรู้
ที่ได้อ่านเต็มๆ คือบทความของ Slate ที่พาย้อนไปดู “กระบวนการตัดสินใจ” ก่อนทิ้งระเบิดที่ฮิโรชิมา
บทความนี้พยายามตอบคำถาม 4 ข้อ
- Why did President Harry Truman decide to bomb Hiroshima?
- Why did he then decide to bomb Nagasaki?
- Would a demonstration of the weapon—a massive eyewitnessed explosion in the middle of nowhere—have persuaded the Japanese to surrender?
- How might the war have ended—would more or fewer people have died—if the atom bomb had never been invented?
ธีมหลักของคำตอบนี้อยู่ที่กระบวนการพัฒนา Manhattan Project ซึ่งเริ่มในยุคของประธานาธิบดี Franklin D. Roosevelt จากจดหมายของ Einstein ในปี 1939 (ช่วงสงครามเริ่ม) ที่เขียนถึงประธานาธิบดีว่า ระเบิดปรมาณูมีศักยภาพเป็นอาวุธ และนาซีน่าจะกำลังสร้างกันอยู่
Roosevelt เซ็นสัญญาอนุมัติเริ่ม Manhattan Project ในปี 1942 โดยเป็นความลับสุดยอดที่ขนาดรองประธานาธิบดี Harry Truman ก็ยังไม่รู้ด้วยซ้ำ
Roosevelt ตายในเดือนเมษายน 1945 ช่วงปลายของสงครามแล้ว ตามรัฐธรรมนูญอเมริกัน รองประธานาธิบดี Truman ขึ้นมาเป็นต่อทันที และก็รู้ว่ามี Manhattan Project ในตอนนั้น ทำให้ Truman ไม่ได้มีบทบาทมากนักในการตัดสินใจต่างๆ เกี่ยวกับปรมาณู (ยกเว้นเขาเป็นคนสั่งไม่ให้ทิ้งระเบิดลูกที่สาม คือบอกว่าสองลูกพอแล้ว)
ดังนั้นคำตอบของข้อแรกคือ Truman ตัดสินใจอย่างไรเรื่องการทิ้งระเบิด คำตอบคือไม่ได้ทำอะไรมากนัก เพราะมารู้เอาช่วงท้ายๆ โครงการ ที่แผนการทุกอย่างเซ็ตไว้หมดแล้ว (โดยกลุ่มนายทหาร) แม้แต่การวางแผนจุดทิ้งระเบิด และช่วงเวลาที่ทิ้งระเบิด (ส.ค. 1945) ก็ตัดสินใจกันมาตั้งแต่ช่วงเดือนเมษายน-พฤษภาคม 1945 ก่อนระเบิดเสร็จด้วยซ้ำ (โดยคณะกรรมการ Target Committee ที่ประกอบด้วยนักวิทยาศาสตร์และทหาร)
ข้อมูลใหม่ที่เพิ่งรู้คือ Target Committee เลือกจุดทิ้งระเบิดไว้ทั้งหมด 5 จุดคือ Hiroshima, Yokohama, Niigata, Kyoto และ Kokura (ปัจจุบันคือ Kitakyushu) ซึ่งตอนแรกเป็นจุดแรกที่ตั้งใจไปทิ้งระเบิด เนื่องจากเป็นจุดสำคัญของการผลิตอาวุธ (ภายหลัง Kyoto ถูกถอดออกจากเป้าหมาย เพราะกระทบเรื่องประวัติศาสตร์-วัฒนธรรม และ Nagasaki ถูกใส่เข้ามาแทนเพราะเป็นท่าเรือสำคัญ)
ทั้ง 5 จุดนี้กลายเป็นจุดที่ไม่ถูกทิ้งระเบิด (ระเบิดทั่วไป) ของกองทัพอากาศสหรัฐ เพื่อไม่ให้กระทบกับแผนการใหญ่ในการทิ้งระเบิดปรมาณู
ข้อมูลใหม่อีกเรื่องที่เพิ่งทราบคือ คณะนักวิทยาศาสตร์บางส่วนของ Manhattan Project เสนอให้ “ทิ้งระเบิดโชว์” ในจุดที่ไม่มีคน เพื่อไม่ให้กระทบกับชีวิตของพลเรือน แต่แสดงแสนยานุภาพของระเบิดเพื่อให้ญี่ปุ่นยอมแพ้ แต่ข้อเสนอนี้ถูกตีตกไป ด้วยเหตุผลว่าไม่น่าจะช่วยให้ญี่ปุ่นยอมแพ้ได้ และกลัวว่าทิ้งระเบิดไปแล้วจะด้าน ไม่ประสบความสำเร็จ ขายหน้าเปล่าๆ
อีกสิ่งที่น่าสนใจคือเรื่องกรอบเวลาของ Manhattan Project ที่สั้นและรวบรัดมาก
- โครงการเริ่มปี 1942 ด้วยเหตุผลว่าต้องการพัฒนาอาวุธแข่งกับฝ่ายนาซีเยอรมัน
- Roosevelt ตายในช่วงกลางเดือนเมษายน 1945, Truman ขึ้นมาแทน
- เยอรมันยอมแพ้ช่วงปลายเดือนเมษายน 1945 นั่นแปลว่าระเบิดไม่มีโอกาสใช้กับเยอรมันแล้ว
- แกนของระเบิดคือพลูโตเนียมก้อนแรก ผลิตเสร็จในต้นเดือนกรกฎาคม 1945
- ทดสอบระเบิดกันที่ทะเลทรายในรัฐ New Mexico (Trinity Test) วันที่ 16 กรกฎาคม 1945
- ทิ้งระเบิดจริงที่ฮิโรชิมา 6 สิงหาคม 1945
เท่ากับว่าระยะเวลาจากทดสอบไปจนถึงทิ้งระเบิด ยาวนานแค่ประมาณ 20 วันเท่านั้น
ภาพจาก Wikipedia