บทเรียนจากปีโควิด โดย Yuval Noah Harari

อ่านบทความ Lessons from a year of Covid ของนักประวัติศาสตร์ชื่อดัง Yuval Noah Harari คนเขียนหนังสือ Sapiens (อ่านฟรีใน Financial Times) มาบันทึกประเด็นที่น่าสนใจเอาไว้หน่อย

Harrari เริ่มจากการเล่าถึง “พลังแห่งวิทยาการ” ที่ทำให้มนุษยชาติสามารถรับมือโรคระบาดยุค 2020 ได้เป็นอย่างดี เมื่อเทียบกับโรคระบาดในอดีต อย่างกาฬโรค หรือไข้หวัดสเปนปี 1918

พลังแรกคือ พลังแห่งวิทยาศาสตร์ (science) ช่วยให้มนุษยชาติค้นพบที่มาของไวรัส และแนวทางวิธีป้องกัน-รักษา ได้อย่างรวดเร็ว สามารถสร้างวัคซีนขึ้นมาภายในเวลาไม่ถึง 1 ปี

Epidemics are no longer uncontrollable forces of nature. Science has turned them into a manageable challenge.

In previous eras, when humans faced a plague such as the Black Death, they had no idea what caused it or how it could be stopped. When the 1918 influenza struck, the best scientists in the world couldn’t identify the deadly virus, many of the countermeasures adopted were useless, and attempts to develop an effective vaccine proved futile.

It was very different with Covid-19. The first alarm bells about a potential new epidemic began sounding at the end of December 2019. By January 10 2020, scientists had not only isolated the responsible virus, but also sequenced its genome and published the information online.

พลังอย่างที่สองคือ เทคโนโลยีสารสนเทศ (IT) ทำให้มนุษย์สามารถตามรอยการแพร่ระบาดของโรคได้แบบเรียลไทม์ และสามารถทำกิจกรรมทางเศรษฐกิจต่างๆ ได้จากที่บ้าน แม้ไม่ราบรื่น 100% แต่การที่สามารถทำอะไรแบบนี้ได้ ย่อมถือเป็นสิ่งมหัศจรรย์

In 1918 you could quarantine people who came down with the dreaded flu, but you couldn’t trace the movements of pre-symptomatic or asymptomatic carriers.

In 1918, it was unthinkable that offices, schools, courts or churches could continue functioning in lockdown. If students and teachers hunker down in their homes, how can you hold classes? Today we know the answer.

The switch online has many drawbacks, not least the immense mental toll. It has also created previously unimaginable problems, such as lawyers appearing in court as cats. But the fact that it could be done at all is astounding.

In 1918, humanity inhabited only the physical world, and when the deadly flu virus swept through this world, humanity had no place to run. Today many of us inhabit two worlds — the physical and the virtual. When the coronavirus circulated through the physical world, many people shifted much of their lives to the virtual world, where the virus couldn’t follow.

พลังอย่างที่สามคือ ระบบอัตโนมัติ (automation) ทำให้กิจกรรมทางเศรษฐกิจยังขับเคลื่อนไปได้ คนไม่อดตาย แม้มีนโยบายให้ทุกคนอยู่บ้าน เพราะแทบไม่ต้องใช้คนขับเคลื่อน ก็สามารถทำฟาร์ม ผลิตอาหาร ขนส่งสินค้าจำนวนมากทางเรือ

For thousands of years food production relied on human labour, and about 90 per cent of people worked in farming. Today in developed countries this is no longer the case. In the US, only about 1.5 per cent of people work on farms, but that’s enough not just to feed everyone at home but also to make the US a leading food exporter. Almost all the farm work is done by machines, which are immune to disease. Lockdowns therefore have only a small impact on farming.

In 1582, the English merchant fleet had a total carrying capacity of 68,000 tons and required about 16,000 sailors. The container ship OOCL Hong Kong, christened in 2017, can carry some 200,000 tons while requiring a crew of only 22.

อย่างไรก็ตาม พลังของวิทยาการสามารถรับมือ COVID ได้ในระดับหนึ่ง แต่ก็ยังมีอุปสรรคสำคัญเหลืออยู่คือ วิทยาการอย่างเดียวไม่สามารถแก้ปัญหาได้หมด เพราะต้องอาศัยการตัดสินใจเชิงนโยบายด้วย ซึ่งก็คือ “การเมือง”

การตัดสินใจทางการเมืองมีปัจจัยอื่นๆ ที่ต้องคำนึง เช่น เศรษฐกิจ สังคม ฯลฯ ซึ่งไม่สามารถใช้กรอบคิดทางวิทยาศาสตร์เพียงอย่างเดียวได้ เมื่อไม่มีคำตอบที่ตายตัว เราจึงเห็นความขัดแย้งมากมายในการรับมือ COVID ของประเทศต่างๆ ทั่วโลก

The Covid year has exposed an even more important limitation of our scientific and technological power. Science cannot replace politics. When we come to decide on policy, we have to take into account many interests and values, and since there is no scientific way to determine which interests and values are more important, there is no scientific way to decide what we should do.

For example, when deciding whether to impose a lockdown, it is not sufficient to ask: “How many people will fall sick with Covid-19 if we don’t impose the lockdown?”. We should also ask: “How many people will experience depression if we do impose a lockdown? How many people will suffer from bad nutrition? How many will miss school or lose their job? How many will be battered or murdered by their spouses?”

กรณีของสหรัฐอเมริกายุค Trump หรือบราซิลยุค Bolsonaro เป็นตัวอย่างที่ดีของการรับมือโรคระบาดได้แย่ (ในทางการเมือง) จนมีคนตายจำนวนมาก

แต่แม้กระทั่งในอิสราเอลของ Harrari เอง ซึ่งเป็นประเทศที่รับมือได้ค่อนข้างดี ก็มิวายมีดราม่าเช่นกัน ตัวอย่างคือ การเปิดให้คนเข้าประเทศทางสนามบินโดยไม่ต้องกักตัว หรือ การซื้อวัคซีน Pfizer โดยแลกกับการให้ข้อมูลผลการฉีดวัคซีนคนทั้งประเทศ

Harrari มีข้อเสนอ 2 อย่างในบทความฉบับนี้

อย่างแรกคือ แนวทางป้องกัน mass surveillance จากรัฐบาลยุคใหม่ ที่มีความชอบธรรมในการสอดส่องมากขึ้น ด้วยเหตุผลว่าป้องกันโรคระบาด

1. Whenever you collect data on people — especially on what is happening inside their own bodies — this data should be used to help these people rather than to manipulate, control or harm them
2. Surveillance must always go both ways. If surveillance goes only from top to bottom, this is the high road to dictatorship. So whenever you increase surveillance of individuals, you should simultaneously increase surveillance of the government and big corporations too.
3. Never allow too much data to be concentrated in any one place. The resulting data should be kept separate from other data silos of government ministries and big corporations. Sure, it will create redundancies and inefficiencies. But inefficiency is a feature, not a bug.

อย่างที่สองคือ แนวทางรวมๆ ที่นักการเมืองทั่วโลกควรเห็นชอบร่วมกัน

1. Safeguard our digital infrastructure เพราะถ้าพังทลายไป โลกก็ไม่เหลืออะไรแล้ว
2. Each country should invest more in its public health system ตรงตัว
3. Establish a powerful global system to monitor and prevent pandemics ข้อนี้ Harrari เสนอว่าต่อให้เป็นประชาชนในประเทศรวยๆ ก็ควรเห็นด้วยกับระบบ monitor โรคระบาดในประเทศจนๆ เพราะถ้าป้องกันไม่ดี แป๊บเดียวก็ระบาดแล้ว และเสนอว่าควรใช้กลไกของ WHO หรือองค์กรลักษณะเดียวกันที่มีอยู่แล้ว โดยเพิ่มงบประมาณ-อำนาจทางการเมืองให้มากขึ้น

Harrari ปิดท้ายว่า ปี 2020 เราใช้วิทยาการรับมือโรคระบาดได้ดี แต่คนตายเยอะเพราะรับมือในเชิงการเมืองได้ไม่ดี

หากมีโรคระบาดแบบเดียวกันเกิดอีกในปี 2030 แล้วยังตายเยอะ ปัญหาก็อยู่ที่มนุษย์เองแล้ว

If Covid-19 nevertheless continues to spread in 2021 and kill millions, or if an even more deadly pandemic hits humankind in 2030, this will be neither an uncontrollable natural calamity nor a punishment from God. It will be a human failure and — more precisely — a political failure.

ภาพประกอบจากเว็บไซต์ของ Harrari