เมื่อไม่กี่วันที่ผ่านมา หาข้อมูลเรื่องเครื่องบินทิ้งระเบิด (ทำไมเราถึงต้องหาเรื่องเครื่องบินทิ้งระเบิด!) แล้วพบว่าเครื่องบินทิ้งระเบิดรุ่นที่ดังที่สุดคือ B-52 (ถึงขนาดมีคนเอาไปตั้งชื่อเป็นค็อกเทล) ยังถูกใช้อยู่จนถึงปัจจุบัน นับจากการบินครั้งแรกในปี 1952 มีอายุ 69 ปีแล้ว ถือเป็นหนึ่งในเครื่องบินรบที่มีอายุใช้งานนานที่สุดในโลก
เครื่องบินทิ้งระเบิดของอเมริกา
ปัจจุบันกองทัพสหรัฐมีเครื่องบินทิ้งระเบิด (bomber) ใช้งานทั้งหมด 3 รุ่นคือ
- Boeing B-52 Stratofortress เริ่มใช้งานปี 1955
- Rockwell B-1 Lancer เริ่มใช้งานปี 1986
- Northrop Grumman B-2 Spirit เริ่มใช้งานปี 1997
หมายเหตุ: เครื่องบินทิ้งระเบิดรุ่นที่ใช้ในสงครามโลกปลดระวางไปหมดแล้ว อย่าง Enola Gay เครื่องบินที่ทิ้งระเบิดนิวเคลียร์ใส่ญี่ปุ่น เป็น B-29 Superfortress รุ่นพี่ของ B-52
เครื่องบินทั้ง 3 รุ่นมีรูปแบบการใช้งานต่างกัน
- B-52 เป็นเครื่องบินทิ้งระเบิดแบบดั้งเดิม บินไกล ขนของหนัก
- B-1 ตั้งใจเป็นเครื่องบินทิ้งระเบิดแบบบินเร็ว (ดีไซน์แรกสุดคือ Mach 2 ภายหลังปรับลดลงมา) ขนของหนักได้เท่ากับ B-52
- B-2 เป็น stealth bomber เครื่องบินล่องหนที่หลบเรดาร์ได้ ขนของได้ไม่เยอะเท่ากับสองรุ่นบน
ทั้ง B-1 และ B-2 กำลังจะถูกแทนที่ด้วย Northrop Grumman B-21 Raider ที่ใหม่กว่า เป็น stealth bomber ด้วยเหมือนกัน กำหนดการคือเริ่มนำ B-21 มาใช้ในปี 2026, ถอด B-2 ออกในปี 2032 และถอด B-1 ออกในปี 2036
แต่ B-52 ที่เป็นรุ่นเก่าสุด กลับยังถูกใช้งานต่อ โดยคาดว่าจะใช้ได้ถึงราวปี 2050 เลยทีเดียว (เท่ากับเครื่องบินมีอายุ 100 ปีเลยนะ!) จากแผนการเดิมที่ตั้งใจใช้งานถึงปี 2015 เท่านั้น
เหตุผลที่ B-52 ถูกใช้งานมานานขนาดนี้ เป็นเพราะประสิทธิภาพดี แต่ที่สำคัญกว่านั้นคือต้นทุนในการบำรุงรักษาต่ำกว่าเครื่องบินรุ่นใหม่ๆ มาก (B-52 มีต้นทุนการบินประมาณ 60,000 ดอลลาร์ต่อชั่วโมง, B-2 แพงกว่ามากคือ 135,000 ดอลลาร์ต่อชั่วโมง source)
ด้วยเหตุนี้ เราจึงเห็น B-52 ถูกใช้งานมาข้ามยุคสมัย เริ่มประจำการในปี 1955 ถูกใช้ในสมรภูมิหลักๆ คือสงครามเวียดนาม สงครามอ่าวเปอร์เซีย ไล่มาจนถึงสมรภูมิใหม่ๆ อย่างอิรัก อัฟกานิสถาน และซีเรีย
เรื่องต้นทุนการดูแลเครื่องบินทหารที่แพงเกินไป มีในบทความของ The Atlantic เขียนไว้เมื่อปี 2012
The Atlantic เครื่องบินทหารที่อายุยาวนานที่สุด
คำถามถัดมาคือ B-52 เป็นเครื่องบินทหารที่มีอายุใช้งานยาวนานที่สุดรึเปล่า คำตอบก็คือไม่ใช่อีก เพราะมีเครื่องบินรุ่นอื่นที่ใช้งานยาวกว่า (เฉือนกันนิดเดียว) คือ LC-130 Hercules เครื่องบินขนส่งที่ถูกใช้งานในปี 1954 และรุ่นไล่เลี่ยกันคือ C-130 ที่ประจำการในปี 1956 (LC-130 เป็นเวอร์ชันย่อยของ C-130 โดยเพิ่มอุปกรณ์สกีเข้ามา แต่เข้ามาประจำการก่อน)
กรณีของ C-130 ก็คล้ายกับ B-52 คือมีอายุการใช้งานยาวนานเพราะประสิทธิภาพดี ต้นทุนต่ำ แถมภารกิจการขนส่งของ C-130 ยังใช้งานได้บ่อยกว่าการทิ้งระเบิดของ B-52 มากด้วย
ถ้านับจำนวนเครื่องบินที่ประจำการ C-130 มีผลิตมาแล้วทั้งหมดราว 2,500 ลำทั่วโลก แถมยังถูกผลิตต่อเนื่องมาจนถึงทุกวันนี้ (เวอร์ชันย่อยล่าสุดคือ C-130J เริ่มใช้ในยุค 1990 ปัจจุบันผลิตรุ่นนี้อยู่รุ่นเดียว) ส่วน B-52 นั้นไม่ถูกผลิตเพิ่มแล้ว ผลิตชุดสุดท้ายในปี 1961 ตอนนี้เหลืออยู่ราว 70 ลำ
เครื่องบินอีกรุ่นที่ยังถูกใช้งานมายาวนานไล่ๆ กันคือเครื่องบินเติมน้ำมันกลางอากาศ KC-135T/T Stratotanker เพื่อนร่วมรุ่นของ B-52 (ผลิตโดย Boeing เหมือนกัน ใช้ชื่อธีมชั้นบรรยากาศเหมือนกัน) เริ่มประจำการในปี 1957 มีจำนวนเกือบ 400 ลำ
ส่วนเครื่องบินชื่อดังอีกรุ่นอย่าง F-16 ที่เป็นเครื่องบินขับไล่ (jet fighter) ถึงแม้เราได้ยินชื่อกันมานาน แต่ก็เริ่มใช้ในปี 1978 หลังจาก B-52 เกือบ 20 ปี และตอนนี้ก็เริ่มถูกแทนที่ด้วยเครื่องบินรุ่นใหม่กว่าอย่าง F-35 แล้ว